Kemal Atatürk

anowi

Kemal Atatürk, do 1934 Mustafa Kemal Pasza (Mustafa Kemal Paşa) (ur. 1881 w Salonikach, zm. 10 listopada 1938 w Stambule) – turecki polityk i wojskowy.

W latach 1908-1909 uczestniczył w rewolucji młodotureckiej, w latach 1911-1912 brał udział w wojnie turecko-włoskiej, w latach 1912-1913 w wojnach bałkańskich. Podczas pierwszej wojny światowej był dowódcą dywizji, a w roku 1916 uzyskał stopień generała i tytuł paszy. W czasie wojny wyróżnił się skuteczną obroną półwyspu Gallipoli przed inwazją wojsk angielsko-australijsko-nowozelandzko-francuskich. W 1921 roku uzyskał stopień marszałka. W latach 1921-1922 zdołał wyprzeć z Anatolii wojska greckie.

W 1922 roku stanął na czele ruchu nacjonalistycznego i obalając sułtanat zakończył epokę Imperium Ottomańskiego. Po proklamowaniu republiki przeniósł stolicę kraju ze Stambułu do Ankary. W 1923 roku został wybrany na pierwszego prezydenta Turcji, którym pozostał aż do śmierci w 1938 roku, wprowadzając autorytarne rządy i modernizację oraz europeizację kraju.

anowi

Wśród przeprowadzonych reform prawnych i społecznych na uwagę zasługują m.in. wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego, alfabetu łacińskiego, oczyszczenie języka tureckiego ze słów pochodzenia arabskiego i wprowadzenie nazwisk, sam Mustafa Kemal wybrał dla siebie nazwisko Atatürk, czyli Ojciec Turków, którego nie wolno było nosić żadnemu innemu Turkowi. Znacznie ograniczył ingerencję islamu w politykę państwa wprowadzając kodeks karny. Wprowadzono obowiązkowe nauczanie kobiet, a także ustawy gwarantujące kobietom równość społeczną i polityczną. Promowano też zachodni styl ubierania się.

W latach 1930-35 przeprowadził pięcioletni plan gospodarczy którego celem było modernizacja i uniezależnienie gospodarcze Turcji.

Mustafa Kemal Pasza zmarł 10 listopada 1938 roku w Białym Pałacu w Stambule o godzinie 9:05 (wszystkie zegary w tym obiekcie zatrzymano by oddać hołd ukochanemu wodzowi i ojcu narodu tureckiego). Uroczystości pogrzebowe trwały kilka dni. Po trzydniowym wystawieniu na widok publiczny, trumnę przewieziono do Parku Gülhane w takt marsza żałobnego Fryderyka Chopina. Następnie krążownik zabrał ją do Izmiru, skąd koleją przewieziono ją do Ankary. Złożono ją w Muzeum Etnograficznym, skąd w 1953 roku przeniesiono do mauzoleum. Obecnie jest pochowany w ogromnym mauzoleum w Ankarze, gdzie znajduje się też jego muzeum. Dał początek prądowi filozoficznemu o nazwie kemalizm.

anowi

* Jakże szczęśliwy jest ten, kto może powiedzieć, że jest Turkiem.
o Ne mutlu Türküm diyene. (tur.)

* Jeśli życiu narodu nie grozi niebezpieczeństwo, wojna jest morderstwem.
o Millet hayatı tehlikeye maruz kalmayınca, savaş cinayettir.

* Pokój w domu, pokój na świecie
o Yurtta Barış, Dünyada Barış

* Rolnicy są panami narodu.
o Köylü milletin efendisidir

* Ludzkość jest jak ciało, a poszczególne narody są jak organy

* Nie mam religii i czasami chcę by wszystkie religie znalazły się na dnie morza. Tylko słaby władca potrzebuje religii by uprawomocnić swe rządy - to tak jakby złapał swój naród w pułapkę.

* Lubię ludzi wysportowanych, inteligentnych i jednocześnie żyjących moralnie.

* Nieograniczona wolność jest nie do pomyślenia. Nawet prawo do życia, największe z praw, nie jest absolutne.

* Poszukiwanie przewodnika innego niż nauka oznacza beztroskę, ignorancję i herezję.

* Turcy są z urodzenia demokratami.

anowi

Aby dobrze zrozumieć, na czym polegała wielkość myśli narodowej Atatürka, niezbędne jest poznanie tych elementów jego biografii, które ukazują, jakie były podstawy jego sukcesu jako „Ojca Narodu”. Jego geniusz strategiczny w dowodzeniu wojskiem objawił się w pełni podczas I wojny światowej, gdy skutecznie obronił półwysep Gallipoli przez Brytyjczykami, którym ta ofensywa miała otworzyć drogę do Stambułu. Zwycięstwo to, które ocaliło stolicę od inwazji, było jednym z nielicznych sukcesów armii osmańskiej w czasie wojny. Bohaterska walka, w której brał udział osobiście dając przykład żołnierzom, spowodowała, że Mustafa zyskał miano bohatera. Nowych zaszczytów przysporzyła mu kampania przeciwko Rosjanom, która umożliwiła odzyskanie Bitlisu i Musu dla Turcji.

Gdy Imperium Osmańskie znalazło się na skraju przepaści - przytłoczone wojenną klęską i inwazją Greków, wyzwanie podjął Kemal Mustafa. Turcy nie mogli pogodzić się z tym, że dawni poddani imperium zajmowali kraj, a sułtan pozostawał bierny i bezsilny. Atatürk, który otrzymał w Stambule rozkaz nadzorowania rozwiązania pozostałych sił zbrojnych, zamiast tego zreorganizował wojska osmańskie i zwołał kongres, mobilizując wolę i energię ludu. Powołany przez niego rewolucyjny rząd w Ankarze zorganizował opór przeciw najeźdźcy. Turecka wojna o niepodległość trwała od 1920 do 1922 roku i zakończyła się wielkim zwycięstwem. Mustafa osobiście dowodził podczas decydującej bitwy, a jako bohaterski generał zyskał tytuł Gaziego - zwycięzcy w świętej wojnie. Po konferencji pokojowej w Lozannie ustanowiono całkowicie niepodległą Turcję na terytorium, jakie obejmuje do dzisiaj. W ten sposób Turcji, jedynej spośród państw pobitych w I wojnie światowej, udało się podnieść z ruiny i odrzucić dyktowany wcześniej pokój. Traktat Lozański był w międzynarodowym uznaniem żądań tureckich, a zwolennicy Atatürka zostali dostrzeżeni na arenie międzynarodowej jako potężny czynnik i rzeczywisty rząd Turcji.

Prawdziwą wielkość Mustafa Kemal miał dopiero ukazać - udzielając odpowiedzi na pytanie o przyszłe losy państwa. Imperium Osmańskie przestało istnieć, a w jego miejscu powstała próżnia ustrojowa i ideologiczna, którą należało zapełnić. Atatürk podjął się tego zadania, a ludność byłego imperium poszła za jego wskazówkami, chociaż nie ze względu na głoszony przez niego program, ale dlatego, że posiadał on duży kredyt zaufania. Obiecał niepodległość i słowa dotrzymał. Losy Turcji zależały obecnie całkowicie od jego woli, a tą wolą było całkowite przeobrażenie społeczeństwa tureckiego.

W odpowiedzi na pytanie o przyszłe losy kraju, Atatürk postanowił konsekwentnie zrealizować program, który jest obecnie znany pod jego imieniem - jako kemalizm. Jako środek do wprowadzenia tego celu w życie miał mu posłużyć aparat państwowy, który znalazł się w jego rękach jako zwycięskiego wodza, a później - pierwszego prezydenta Turcji. Jego wojenne zwycięstwa stanowiły jedynie grunt pod przyszłe osiągnięcia w czasie pokoju. Kemal Mustafa znajdował się pod urokiem państw zachodniej Europy, a jego reformy miały służyć tak pojmowanej „cywilizacji”. W tym punkcie zgadzał się z projektami młodotureckich polityków sprzed I wojny światowej, ale pozostała część jego programu była z tymi planami w sprzeczności.

anowi

Ideologią Kemala był turkizm. W odróżnieniu od panturkistów, którym marzyło się światowe państwo tureckie, rozumiał, że państwo obejmujące wszystkie ludy tureckie nie ma racji bytu. Atatürk ograniczył świadomie swe aspiracje do terytorium Anatolii i poświęcił resztę życia mozolnej pracy nad odbudową. Kemaliści odcięli się zarówno od marzeń o przywróceniu dawnego wielkiego państwa osmańskiego i od mrzonek panturkistycznych. To rozsądkowi politycznemu Kemala należy zawdzięczać fakt, że Turcja nie wysuwała żadnych planów ekspansji terytorialnej.

Atatürk zerwał z panislamizmem i panturkizmem, głosząc zamiast tego turkizm ograniczający realistycznie tureckie aspiracje narodowe. Kemal pragnął stworzyć społeczeństwo żyjące bez konfliktów, w ścisłej symbiozie, a pewność, że jest to możliwe, opierał na nacjonalizmie. Wieź narodowa stanowiła najistotniejszy element w jego koncepcji. Wierzył, że połączenie cywilizacji europejskiej z cnotami narodowymi Turków umożliwi powstanie społeczeństwa szczęśliwego i spoistego wewnętrznie. Dlatego też rządy kemalistowskie starały się nadać krajowi jednolity narodowo charakter.

Linię postępowania Partii Ludowo-Republikańskiej - politycznego zaplecza działań Atatürka - wyznaczało sześć tzw. „strzał”: republikanizm, nacjonalizm, ludowość, etatyzm, laicyzm i rewolucjonizm, którego nie należy mylić z rewolucjonizmem radzieckim, gdyż Kemal całe życie był przeciwnikiem ustroju komunistycznego . Kemaliści pragnęli przeobrazić bowiem Turcję w nowoczesne państwo europejskie, co oznaczało też: kapitalistyczne. W 1937 roku te sześć punktów inkorporowano do tureckiej konstytucji i do dziś stanowią one fundament dogmatycznego kemalizmu.

anowi

Należy wyjaśnić znaczenie terminu „nacjonalizm”, tak jak go rozumiał Kemal Mustafa. Otóż nie był to w żadnym wypadku nacjonalizm o charakterze wyłączającym czy rasistowskim. W latach międzywojennych Turcja wyróżniała się wręcz szeroko otwartą bramą asymilacji, z której nie wykluczano żadnej mniejszości religijnej czy etnicznej. Trzeba podkreślić, że kemalizmowi brakowało dwóch czynników charakterystycznych dla ustrojów totalitarnych - agresji i nienawiści. Jeżeli nawet pojawiały się represje, to miały one charakter pragmatyczny i doraźny, nieporównywalny z metodyczną likwidacją całych klas czy narodów.

Najistotniejszą cechą odróżniającą turecki kemalizm od ustrojów totalitarnych był mało „totalny” charakter samej ideologii, nie pretendującej do objaśniania świata. Słynne hasło Kemala brzmiało: „pokój w kraju, pokój na świecie” [4]. Oznaczało ono świadomą rezygnację z jakichkolwiek aspiracji terytorialnych w wypadku przyszłej wojny, a także apologię solidaryzmu społecznego i narodowej jedności wewnątrz kraju.

Atatürk zdawał sobie sprawę z tego, że naród turecki, jeśli ma rzeczywiście istnieć, musi posiadać świadomość narodową, na którą składają się: poczucie odrębności i godności narodowej. W czasach imperium Osmanów więź narodowa nie odgrywała żadnej roli. Kultura nosiła charakter ogólnomuzułmański, a jedną z głównych ideologii był panislamizm. Rzecznikiem nowego patriotyzmu tureckiego, a zarazem twórcą koncepcji narodowego państwa tureckiego był właśnie Atatürk. Jedną z konsekwencji posunięć mających na celu realizację tego zamierzenia, było jednak wytworzenie się w świadomości ludności byłego imperium pewnej próżni. Jeśli Turek miał przestać czerpać swą dumę z tego, że jest muzułmaninem, trzeba było postarać się, by mógł się szczycić tym, że jest właśnie Turkiem.

źródła: Wikipedia, Turcja w sandałach

	Forum www.anowi.fora.pl Strona Główna -> trochę historii	Wszystkie czasy w strefie CET (Europa)
Strona 1 z 1